İnsan sağlığı ile direkt temasta bulunan ürünlerin üretildiği işletmelerde en önemli şartlardan bir tanesi hijyen ve sanitasyon kurallarıdır. İlaç fabrikaları, ilaç dağıtım firmaları, biyomedikal dağıtım işletmeleri ve gıda işletmeleri başta olmak üzere birçok işletmede hijyen ve sanitasyon işletmenin en vazgeçilmezlerinden bir tanesidir.
Bir işletme için hijyen bir ortamın hastalığa sebep olacak bakteri ve diğer organizmalardan arındırılması olarak tanımlanabilir. İnsan sağlığı ile doğrudan ilgili olan ürünlerin üretildikleri ortamın ve kullanılan araç ve gereçlerin gözle görünmeyen her türlü sağlığa zararlı mikroorganizmalardan arındırılmış olması gerekir. İşletmedeki ürünlerin üretim aşamasında herhangi bir alet ya da cihazda bulunan bir mikroorganizma seri üretim esnasında binlerce ürüne bulaşmış olabilir.
İşletmenin hijyeni sağlaması için yapması gereken ilk şey temizlik kuralları konusunda personelini en iyi şekilde bilinçlendirmesidir. Her ne kadar belli denetim ve gözetim mekanizmaları ve çalışanları olsa da çalışanların hepsinin hijyen ve temizlik konusunda kendilerinin bilinçlenmesi oldukça önemlidir.
Temizlik kurallarına uyan çalışanlar, el yıkama ve diğer kişisel hijyen bakımlarında her zaman kendine dikkat eder ve hem kendisine hem de çalıştığı firmaya hijyen ve temizlik konusunda büyük oranda katkı sağlar.
Çalışma ortamında hijyeni sağlamanın bir çok kuralı vardır. Personelin hijyen konusunda eğitilmesi ve bilinçlendirilmesi bunlardan sadece bir tanesidir. İşletmelerde hijyenin en iyi şekilde sağlanması için uygulanması gereken en önemli işlemlerden bir tanesi de ekipmanların temizliği ve hijyenidir. Herhangi bir ürünün üretim esnasında kullanılan ekipmanlar hammaddelerin uzun süre yüzeyde kalması, çevreden gelen gözle görünmeyen yabancı maddeler ya da tozlardan dolayı temizliklerini kaybedebilirler. Böyle bir durum bu ekipman ya da cihazlardan geçecek ürünün hijyenik olmasını engelleme ihtimali vardır.
Hem üretim yerinin hem de ürünün hijyenini sürekli korumak için yapılması gereken en önemli işlem üretim ile ilgili ekipmanların hepsinin periyodik aralıklarla temizlenmesi ve bakımının yapılmasıdır. Bu işlem zaten önceden hijyen konusunda bilinçlendirilmiş personeller sayesinde sorunsuz bir şekilde yapılır. Dolayısıyla işletmelerde çalışan kişilerin hijyen için almaları gereken ikinci bir eğitim ise üretim ekipmanlarının temizliği konusudur. Personelin, hangi cihaz yada parçanın nasıl temizleneceği ve nasıl hijyenik kalacağı, hangi aralıklarda temizlenmesi gerektiği gibi birçok konuda eğitilmesi gerekir.
Sanitasyon, bu yazının başlığında da olduğu gibi hijyen kelimesi ile çok sık kullanılan bir kavramdır. Sanitasyon kelime anlamı olarak herhangi bir sağlık problemi olmayan çalışanlar tarafından her türlü hijyen şartları oluşturulmuş gıda ürünlerinin üretilmesi anlamına gelir. Sanitasyon kavramı için, gıda işletmelerindeki sadece temizlik işleri olarak değerlendirilmemelidir. Sanitasyon temizlik kavramından çok daha geniştir. Temizlik sadece kişi ya da ortamın temiz olmasını ifade ederken, sanitasyon sağlıklı bireyler tarafından sağlıklı ve hijyenik ortamlarda üretimin sağlanmasını ifade eder. Sanitasyon için temizlik kelimesinden daha kapsamlıdır denilebilir.
Sanitasyon gıda işletmesinde çalışan personelin el yıkamasından diğer kişisel temizlik ve hijyenine kadar her türlü temizlik ve hijyen kurallarını kapsadığı gibi işletmenin çevresinin de gıda üretimi ve lojistiği için elverişli olmasını kapsar.
Gıda işletmesinde hijyen ve sanitasyonun sağlanması kadar sürekliliği de oldukça önemlidir. Hijyen ve sanitasyon konusunda gıda işletmelerinin belli bir standardı yakalaması çok önemlidir. Gıda işletmelerinin sağlıklı ve hijyenik olması için atılması gereken bazı adımlar vardır. Bu adımları maddeler halinde açıklayalım.
-Hijyen ve sanitasyon aslında ilk olarak işletmenin kuruluş aşamasında başlar. İşletmede kullanılacak olan her türlü araç, gereç ve ekipman büyük bir titizlik ve dikkatle taşınmalı ve montajı yapılmalıdır.
-Gıda işletmesinde görevi sadece hijyen ve sanitasyon kontrolleri yapan bir çalışan olması işletmedeki hijyen ve sanitasyon sürekliliğini sağalamaya büyük katkı sağlar. Çünkü bu tür işletmelerde hijyen ve sanitasyon belli standart içinde olmalıdır.
-İşletmelerde temizlik ve hijyen ürünlerinin stok durumu sık sık kontrol edilmelidir. Tarihi geçmiş ürünlerin kullanılmaması hem çalışanların sağlığı için hem de hijyen ve sanitasyonun sürekliliği için çok önemlidir.
-Hijyen ve sanitasyon koşul ve kuralları ve uyarıları çalışma ortamında kolay görünür ve okunur şekilde asılmalıdır. Bu çalışma işletmede çalışanların her daim temizlik ve hijyen kurallarına uymasını hatırlatacaktır.
Sanitasyon gıda üreten işletmelerde üretimin ilk adımından tüketiciyle buluşmasına kadar olan sürecin en önemli bölümlerinden bir tanesidir. Genel olarak sağlıklı çalışanların hijyenik ortamlarda gıda üretimi gerçekleştirmesine katkı sağlayan sanitasyon gıda işletmeleri için belli bir güvenlik ve hijyen standardı sağlar.
Günümüzde birçok zararlı ve bulaşıcı mikroorganizmaların olduğu düşünüldüğünde herhangi bir bulaşıcılık durumunun binlerce adet ürüne geçmesi işletme için her açıdan can sıkıcı sonuçlar doğurabilir. Bunlardan en önemlisi işletmenin toplu hastalıklara ya da ölümlere sebep olmasıdır. Böyle bir durumda mağdurlar ya da mağdurların yakınları tarafından açılacak her türlü davada işletme suçlu bulunabilir. Toplu bir ölüm ya da hastalık olmasa bile bir kişinin bile işletmenin ürünü hakkında açtığı dava firmanın hem marka değerini hem de güvenilirliğini büyük ölçüde zedeleyebilir.
